کتابخانه روایات شیعه
ديوان أمير المؤمنين عليه السلام
فَإِنْ نَزَلَتْ يَوْماً فَلَا تَخْضَعَنْ لَهَا
وَ لَا تُكْثِرِ الشَّكْوَى إِذَا النَّعْلُ زَلَّتِ
فَكَمْ مِنْ كَرِيمٍ يُبْتَلَى بِنَوَائِبَ
فَصَابَرَهَا حَتَّى مَضَتْ وَ اضْمَحَلَّتِ
در مذمت كثرت كلام و مدح خاموشى
-
إِنَّ الْقَلِيلَ مِنَ الْكَلَامِ بِأَهْلِهِ
حَسَنٌ وَ إِنَّ كَثِيرَهُ مَمْقُوتٌ
مَا زَلَّ ذُو صَمْتٍ وَ مَا مِنْ مُكْثِرٍ
إِلَّا يَزِلُّ وَ مَا يُعَابُ صَمُوتٌ
إِنْ كَانَ يَنْطِقُ نَاطِقٌ مِنْ فِضَّةٍ
فَالصَّمْتُ دُرٌّ زَانَهُ يَاقُوتٌ
در مدح از مكارم اخلاق
-
قَدْ مَاتَ قَوْمٌ وَ مَا مَاتَتْ مَكَارِمُهُمْ
وَ عَاشَ قَوْمٌ وَ هُمْ فِينَا كَأَمْوَاتٍ
مرثيه حضرت خاتم النبيين ص
-
نَفْسِي عَلَى زَفَرَاتِهَا مَحْبُوسَةٌ
يَا لَيْتَهَا خَرَجَتْ مَعَ الزَّفَرَاتِ
لَا خَيْرَ بَعْدَكَ فِي الْحَيَاةِ وَ إِنَّمَا
أَبْكِي مَخَافَةَ أَنْ تَطُولَ حَيَاتِي
استجازه محاربه از سيد عالم ص
-
هَلْ يَدْفَعُ الدِّرْعُ الْحَصِينُ مَنِيَّةً
يَوْماً إِذَا حَضَرَتْ لِوَقْتِ مَمَاتٍ
إِنِّي لَأَعْلَمُ أَنَّ كُلَّ مُجَمَّعٍ
يَوْماً يَئُولُ لِفُرْقَةٍ وَ شَتَاتٍ
يَا أَيُّهَا الدَّاعِي النَّذِيرُ وَ مَنْ بِهِ
كَشَفَ الْإِلَهُ رَوَاكِدَ الظُّلُمَاتِ
أَطْلِقْ فَدَيْتُكَ لِابْنِ عَمِّكَ أَمْرَهُ
وَ ارْمِ عِدَاتِكَ عَنْهُ بِالْجَمَرَاتِ
387- درعينحال اگر حادثهاى برايت بوجود آمد خود را مباز و زياد گلايه نكن. زيرا گاهى كفش و پاى إنسان مىلغزد. (دنيا بدون حادثه نمىشود.)
388- چهبسا شايستهاى كه به معصيتها و حوادث گرفتار مىگردد و با اسلحه صبر با آنها نبرد مىكند تا مصيبت پايان مىيابد و مشكل برطرف مىگردد.
هر فتنه كه سركشد به گردون علمش
تا چشم به همزنى نماند رقمش
دانا بنشيند و صبورى ورزد
در ورطهى فتنهگر بلغزد قدمش
كمگوئى و بجا گوئى 389- حرف كم براى كسى كه درك كند خوب است و زياد آن موجب غضب و عصبانيت گردد.
390- فرد ساكت هيچگاه نمىلغزد و هر پرحرفى مىلغزد. كمگو سرزنش نمىگردد.
391- اگر مطلب گوينده نقره باشد، خاموشى مرواريدى است كه ياقوت آن را زينت داده است.
راز دل خويش اگر پوشى به
و ز گفتن بىفائده خاموشى به
هرچند سخنهاى تو چون در باشد
گر جوهر فضل خويش نفروشى به
نام و اخلاق نيك 392- ملتي مىميرد اما خدمات و امتيازهاى آنان هميشه زنده است و طائفهاى هم در ميان ما زندگى مىكنند كه مثل مردگان هستند (اثر وجودى ندارند)
هر مرده كه گوى نيكنامى برده
از لوح حيوة نام خود نسترده
هر زنده كه نفع او به مردم نرسد
در مذهب أهل فقر باشد مرده
در سوك خاتم النبيين صلّى اللّه عليه و آله 393- جانم در نالهها زندانى است. ايكاش همراه نالهها بيرون مىآمد.
394- در زندگى پس از شما خيرى نيست، من فقط براى اين گريه مىكنم كه پس از شما عمرم طولانى گردد.
جانم كه به قيد تن اسير است و زبون
اى كاش كه آمدى خود و ناله برون
رفتى تو به خاك و اشك مىريزم من
از وهم كه مدتى بمانم اكنون
اجازه جنگ از محمّد صلّى اللّه عليه و آله 395- آيا زره محكم آنگاه كه مرگ آمد مىتواند از مرگ جلوگيرى كند؟!
396- من يقين دارم كه تمام اجتماعها روزى به جدائى و تفرقه منتهى مىگردد.
از شصت قضا اگر رسد تير قدر
دفعش نه زره كند نه جوشن نه سپر
بزمى كه بصورت ثريا ديدم
آخر چه بنات نعش شد زير و زبر 42
397- اى شخصيتى كه مردم را بطرف خدا دعوت مىكنى و به آنان اعلام خطر مىنمائى و اي كسى كه خدا به وسيلهى وى تاريكيهاى ريشهدار را برطرف ساخت،
398- فدايت گردم امر پسر عمويت (على عليه السّلام) را صادر كن تا دشمنانت را با پارههاى سنگ و آتش متفرق گرداند.
فَالْمَوْتُ حَقٌّ وَ الْمَنِيَّةُ شَرْبَةٌ
تَأْتِي إِلَيْكَ فَبَادِرِ الزَّكَوَاتِ /
تهديد دشمنى كه متوجه حرب شده
-
يَا جَامِعاً لِشَمْلِهِ سَاعَاتِهِ
وَ دَنَتْ مَنِيَّتُهُ وَ حَانَ وَفَاتُهُ
ارْجِعْ فَإِنِّي عِنْدَ مُخْتَلَفِ الْقَنَا
لَيْثٌ يَكِرُّ عَلَى الْعِدَى جُرْآتُهُ
نصيحت اصحاب سعادت انتساب در صفين
-
دِبُّوا دَبِيبَ النَّمْلِ لَا تَفُوتُوا
وَ أَصْبِحُوا فِي حَرْبِكُمْ وَ بِيتُوا
كَيْمَا تَنَالُوا الدِّينَ أَوْ تَمُوتُوا
أَوْ لَا فَإِنِّي طَالَ مَا عَصَيْتُ
قَدْ قُلْتُمُ لَوْ جِئْتَنَا فَجِئْتُ
لَيْسَ لَكُمْ مَا شِئْتُمُ وَ شِئْتُ
بَلْ مَا يُرِيدُ الْمُحْيِي الْمُمِيتُ
[حرف الجيم]
بيان آنكه فرح لازم اندوه است و فرج تابع مكروه
-
إِذِ النَّائِبَاتُ بَلَغْنَ الْمَدَى
وَ كَادَتْ تَذُوبُ لَهُنَّ الْمُهَجُ
وَ حَلَّ الْبَلَاءُ وَ بَانَ الْعَزَا
فَعِنْدَ التَّنَاهِي يَكُونُ الْفَرَجُ
در احتياج به جهل در بعض اوقات
-
لَئِنْ كُنْتَ مُحْتَاجاً إِلَى الْعِلْمِ إِنَّنِي
إِلَى الْجَهْلِ فِي بَعْضِ الْأَحَايِينِ أَحْوَجُ
وَ لِي فَرَسٌ لِلْحِلْمِ بِالْحِلْمِ مُلْجَمٌ
وَ لِي فَرَسٌ لِلْجَهْلِ بِالْجَهْلِ مُسْرَجٌ
فَمَنْ شَاءَ تَقْوِيمِي فَإِنِّي مُقَوِّمٌ
وَ مَنْ شَاءَ تَعْوِيجِي فَإِنِّي مُعَوِّجٌ
399- مرگ حقّ است و مردن، شربتى است كه براى إنسان مىآيد بنابراين بايد به كارهاى نيكى كه سبب طهارت جان هستند پيشى بگيرى.
اى هر دوجهان ز نور رويت روشن
بگذار كه روبرو شوم با دشمن
از مرگ مرا نيست هراسى در دل
حق است به آن توان رهيدن از تن
تهديد دشمن 400- اى كسى كه ساعتها، خود را جمع و جور كردهاى (تا جنگ كنى) أي كسى كه مرگت فرارسيده و مردنت نزديك شده است.
401- برگرد كه من به هنگام نيزه زدن شيرى هستم كه دليرىها را بر سر دشمن مىبارم.
اى آمده بهر جنگ من تند و دلير
طبع تو مگر ز جان شيرين شد سير
برگرد كه ناگاه نگردى كشته
آن دم كه مرا غضب بگيرد چون شير
پند به أصحاب خود در صفّين 402- مانند مور آهسته حركت كنيد، فرصت را از دست ندهيد، روز جنگ كنيد و شب بخوابيد.
403- با اين روش يا به زنده كردن دين دست مىيابيد و يا در راه خدا جان مىدهيد يا نافرمانى مرا مىكنيد كه تازگى ندارد من مدتهاست نافرمانى مىشوم.
404- مىگفتيد ايكاش پيش ما مىآمدى و من آمدم، نه خواستهى شما مطرح است و نه خواستهى من،
405- بلكه آنچه خداى جانبخش و جانگير اراده كرده بايد اجرا گردد.
اى أهل وفا چه حرب آغاز كنيد
آهنگ نشاط و خرمى ساز كنيد
شمشير شما كليد فتح و ظفر است
أبواب امل به روى خود باز
تاريخ پيروزى 406- آنگاه كه سختىها به انتها رسيد و نزديك است جانها بخاطر سختىها آب گردد،
407- و آنگاه كه بلا فرود آيد و صبر به پايان برسد، در چنين نهايتهائى پيروزى مىدرخشد (و سختىها به پايان مىرسد.)
اى باخته أسباب فراغت ناگاه
از غم نشود تيره دماغت ناگاه
بر ظلمت روزگار گر صبر كنى
روشن شود از غيب چراغت ناگاه
گاهى بايد نادان بود 408- اگر به علم نيازمندم، بعضى وقتها به نادانى نيازمندترم.
409- اسبى از حلم دارم كه با صبر آن را لجام زده و مهار كردهام و اسبى از جهل دارم كه با نادانى، آن را زين نمودهام (و در كنترل من است).
هرچند كه من ز عقل و شرعم آگاه
محتاج شوم به ترك حكمت ناگاه
در هر صفتى كه رو نمايد طاقم
من مظهر جامعم بتوفيق اله
410- بنابراين، هركس كه بخواهد مرا از سوى جهل بطرف راستى بكشاند من مىپذيرم و هركس بخواهد مرا بطرف كجى جهل سوق دهد مىپذيرم.
وَ بِالْجَهْلِ لَا أَرْضَى وَ لَا هُوَ شِيمَتِي
وَ لَكِنَّنِي أَرْضَى بِهِ حِينَ أُحْوِجُ
فَإِنْ قَالَ بَعْضُ النَّاسِ فِيهِ سَمَاجَةٌ
فَقَدْ صَدَقُوا وَ الذُّلُّ بِالْحُرِّ أَسْمَجُ
أَلَا رُبَّمَا ضَاقَ الْفَضَاءُ بِأَهْلِهِ
وَ أَمْكَنَ مَا بَيْنَ الْأَسِنَّةِ مَخْرَجٌ
خطاب به فاطمه زهرا وقت توجه به محاربه اعدا
-
قَرِّبِي ذَا الْفَقَارِ فَاطِمُ مِنِّي
فَأَخِي السَّيْفُ كُلَّ يَوْمِ هِيَاجٍ
قَرِّبِي صَارِمَ الْحُسَامِ فَإِنِّي
رَاكِبٌ فِي الرِّجَالِ نَحْوَ الْهِيَاجِ
وَرَدَ الْيَوْمَ نَاصِحاً يُنْذِرُ النَّاسَ
جُيُوشٌ كَالْبَحْرِ ذِي الْأَمْوَاجِ
وَرَدُوا مُسْرِعِينَ يَبْغُونَ قَتْلِي
وَ أَبِيكَ الْمَحْبُوِّ بِالْمِعْرَاجِ
وَ خَرَابَ الْأَوْطَانِ وَ قَتْلَ النَّاسِ
وَ كُلٌّ إِذَا أَصْبَحَ لَاجٍ
سَوْفَ أُرْضِي الْمَلِيكَ بِالضَّرْبِ مَا
عِشْتُ إِلَى أَنْ أَنَالَ مَا أَنَا رَاجٍ
مِنْ ظُهُورِ الْإِسْلَامِ أَوْ يَأْتِيَ الْمَوْتُ
شَهِيداً مِنْ شَاخِبِ الْأَوْدَاجِ
شكايت از دوستان منافق
-
كُلُّ خَلِيلٍ لِيَ خَالَلْتُهُ
لَا تَرَكَ اللَّهُ لَهُ وَاضِحَةً
فَكُلُّهُمْ أَرْوَعُ مِنْ ثَعْلَبٍ
مَا أَشْبَهَ اللَّيْلَةَ بِالْبَارِحَةِ
بيان آئين مخالطت و مصاحبت
-
اصْحَبْ خِيَارَ النَّاسِ تَنْجُ مُسَلَّماً