کتابخانه تفاسیر

1- فاطر چهل سوّمين سوره است كه بعد از سوره فرقان در مكّه نازل گرديد، در ترتيب فعلى قرآن مجيد سوره سى و پنجم است. به نظر مى‏آيد حدود سالهاى هشتم و نهم بعثت نازل شده باشد «1» .

2- عدد آيات آن به عقيده قارئان شام و مدنى اوّل، چهل و شش و به عقيده ديگران از جمله قارئان كوفه، چهل پنج است، و چون عاصم بن ابى النجود از جمله كوفيان است و قرائت او به امير المؤمنين صلوات اللَّه عليه منسوب است لذا عدد چهل پنج را انتخاب كرده‏ايم. در تفسير خازن گويد: اين سوره داراى نهصد و هفتاد كلمه سه هزار و صد و سى حرف است.

3- نام اين سوره را فاطر و سورة الملائكة گفته‏اند، به علّت آنكه لفظ فاطر و نيز سعه قدرت ملائكه در اوّل آن ذكر شده است، در هر حال تسمية الكلّ باسم الجزء است، ولى در روايات سورة الملائكة آمده است.

(1) در صورتى كه ترتيب نزول قطعى باشد.

تفسير احسن الحديث، ج‏9، ص: 4

طبرسى رحمه اللَّه نيز آن را سورة الملائكه گفته است.

4- سوره مباركه به شهادت آيات آن، مكّى است و در زمينه توحيد و نبوت و معاد و نظام جهان سخن ميگويد، در مجمع البيان از حسن مفسّر نقل شده كه آيات‏ إِنَّ الَّذِينَ يَتْلُونَ كِتابَ اللَّهِ‏ / 29 ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتابَ ...

/ 32 در مدينه نازل شده است، ظاهرا اين قول يك نوع استحسان است و گرنه اين گفته بر خلاف سياق آيات مى‏باشد.

5- ميشود گفت همه سوره به يك بار نازل شده است مگر در قول حسن مفسّر كه گذشت.

غرض سوره‏

6- محور مطالب سوره مباركه سه چيز است اوّل: اينكه آفريننده و اداره كننده دنيا خداست، جز او كسى در آفرينش و تدبير استقلال ندارد، (توحيد) اين مطالب حدود نصف بلكه بيشتر از نصف سوره را گرفته است.

دوّم: نبوّت كه رسولان واسطه تبليغ ميان خدا و خلق هستند، سوّم: مسئله ضرورى: معاد كه آخرين سير انسانها مى‏باشد.

ناگفته نماند: كارهايى كه از انسان سر مى‏زند، بسته به شناختى است كه از اين جهان دارد، انسان مادّى كه جهان را بى‏هدف و نقشه مى‏پندارد، دستش در ظلم و جور و طغيان باز است، زيرا مسئوليتى براى خود احساس نمى‏كند ولى انسان موحّد كه به وجود خداى متعال عقيده دارد و او را پيوسته حاضر و ناظر ميداند كه در آخرت در مقابل هر ذرّه از عمل خويش مأجور يا معاقب است، آدم مفيد و مؤثر و دلبخواه خواهد بود. قرآن به عقيده معاد در اصلاح‏

تفسير احسن الحديث، ج‏9، ص: 5

آدمى بسيار تكيه دارد، طغيانها، انكارها، تباهى‏ها را در اثر عدم اعتقاد به معاد ميداند. امروزه اينهمه ظلم و طغيان و استعمار و آدم كشى و استضعافگرى كه در جهان وجود دارد تماما نمونه‏هاى بارزى از عدم اعتقاد به توحيد، خاصّه به معاد است، از اينجا خواهيم دانست كه قرآن درباره توحيد و معاد چرا اين همه پافشارى مى‏كند.

تفسير احسن الحديث، ج‏9، ص: 6

[سوره فاطر (35): آيات 1 تا 8]

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‏

الْحَمْدُ لِلَّهِ فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ جاعِلِ الْمَلائِكَةِ رُسُلاً أُولِي أَجْنِحَةٍ مَثْنى‏ وَ ثُلاثَ وَ رُباعَ يَزِيدُ فِي الْخَلْقِ ما يَشاءُ إِنَّ اللَّهَ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدِيرٌ (1) ما يَفْتَحِ اللَّهُ لِلنَّاسِ مِنْ رَحْمَةٍ فَلا مُمْسِكَ لَها وَ ما يُمْسِكْ فَلا مُرْسِلَ لَهُ مِنْ بَعْدِهِ وَ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ (2) يا أَيُّهَا النَّاسُ اذْكُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ هَلْ مِنْ خالِقٍ غَيْرُ اللَّهِ يَرْزُقُكُمْ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ فَأَنَّى تُؤْفَكُونَ (3) وَ إِنْ يُكَذِّبُوكَ فَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِكَ وَ إِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ (4)

يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَياةُ الدُّنْيا وَ لا يَغُرَّنَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ (5) إِنَّ الشَّيْطانَ لَكُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا إِنَّما يَدْعُوا حِزْبَهُ لِيَكُونُوا مِنْ أَصْحابِ السَّعِيرِ (6) الَّذِينَ كَفَرُوا لَهُمْ عَذابٌ شَدِيدٌ وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ كَبِيرٌ (7) أَ فَمَنْ زُيِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ فَرَآهُ حَسَناً فَإِنَّ اللَّهَ يُضِلُّ مَنْ يَشاءُ وَ يَهْدِي مَنْ يَشاءُ فَلا تَذْهَبْ نَفْسُكَ عَلَيْهِمْ حَسَراتٍ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِما يَصْنَعُونَ (8)

تفسير احسن الحديث، ج‏9، ص: 7

بنام خداى رحمان رحيم‏

1- سپاس خدا را، كه آفريننده آسمانها و زمين و به وجود آورنده ملائكه است كه داراى بالهاى دو تا دو تا، سه تا سه تا، و چهار تا چهار تا هستند در خلقت آنچه بخواهد زياد مى‏كند كه خدا بر هر چيز تواناست.

2- خدا آنچه از رحمت براى مردم بگشايد، مانع شونده ندارد و آنچه مانع شود، رها كننده‏اى جز او نخواهد داشت، او توانا و حكيم است.

3- اى مردم ياد آوريد نعمت خدا را، آيا خالقى جز خدا هست كه از آسمان و زمين به شما روزى مى‏دهد؟ جز او معبودى نيست پس به كجا بر مى‏گرديد؟!!

4- پيامبر: اگر تو را تكذيب مى‏كنند (باكى نيست) كه پيامبرانى پيش از تو نيز تكذيب شده‏اند، كارها به خدا بر مى‏گردد.

5- اى مردم: وعده خدا حق است زندگى دنيا فريبتان ندهد، فريبكار شما را به خدا جرى نكند.

6- شيطان دشمن شماست، او را دشمن بدانيد، جز اين نيست كه او حزب خودش را مى‏خواند تا اهل آتش باشند.

7- كسانى كه كفر آورده‏اند، آنها راست عذابى سخت و كسانى كه ايمان آورده و عمل صالح انجام داده‏اند، آمرزش و پاداش بزرگ مال آنهاست.

صفحه بعد