کتابخانه تفاسیر
تفسير احسن الحديث
جلد اول
مقدمه
جلد دوم
جلد چهارم
جلد پنجم
جلد ششم
جلد هفتم
سوره فرقان در مكه نازل شده و هفتاد و هفت آيه است
جلد هشتم
جلد نهم
جلد دهم
جلد يازدهم
تفسير احسن الحديث، ج10، ص: 387
بعيد نيست منظور از حكم مطلق فرمان و شريعت باشد يعنى براى تبليغ فرمانهاى خداوند استقامت داشته باش، الميزان آن را مهلت خدا درباره مشركان گفته است: در مجمع البيان نزديك به آن فرموده است.
فَإِنَّكَ بِأَعْيُنِنا ممكن است تأكيد «و اصبر» باشد يعنى صبر كن كه تو زير نظر مايى از تو غفلت نداريم، طبرسى در تفسير آن فرموده: «اى برىء منا لا يخفى علينا شىء من امرك».
گاهى از عين حفظ و حراست اراده مىشود يعنى: تو در حفظ و حراست مايى از دشمن پروا مكن نظير وَ اصْنَعِ الْفُلْكَ بِأَعْيُنِنا وَ وَحْيِنا هود/ 37.
باء در «بحمد» براى مصاحبت است يعنى خدا را تسبيح كن توأم با حمد او، تسبيح در مقابل صفات جلال و حمد در مقابل نعمتهاست.
در تفسير برهان در تفسير قمى نقل شده كه: «حين تقوم لصلوة الليل» در مجمع از حضرت باقر و حضرت صادق عليه السّلام نقل شده: رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله در شب سه بار از خواب برمىخاست و به آفاق آسمانها نگاه مىكرد و پنج آيه را كه در آخر آل عمران است مىخواند كه آخر آنها إِنَّكَ لا تُخْلِفُ الْمِيعادَ مىباشد آن گاه نماز را شروع مىفرمود ... على هذا حِينَ تَقُومُ يعنى وقتى كه به نماز شب برمىخيزى.
49- وَ مِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ وَ إِدْبارَ النُّجُومِ .
بنا بر آنچه از تفسير قمى نقل شد منظور از «فسبحه» نماز شب است، يعنى در بعضى از شب خدا را تسبيح كن در مجمع البيان و الميزان نيز نماز شب فرمودهاند به قولى: منظور نماز مغرب و عشاست.
وَ إِدْبارَ النُّجُومِ تقدير آن «فسبحه وقت ادبار النجوم» است يعنى در وقت پشت كردن ستارگان و مخفى شدن نور آنها خدا را تسبيح كن.
تفسير احسن الحديث، ج10، ص: 388
در مجمع البيان از حضرت باقر و حضرت صادق عليه السّلام نقل شده: منظور از آن دو ركعت نافله صبح است، بعضى نماز صبح گفتهاند، به قولى منظور آنست كه از ذكر خدا غافل مباش و او را شب و روز تسبيح كن.
روز چهار شنبه هفتم شوال المكرم هزار و چهار صد و پنج مطابق 5/ 4/ 1364 تفسير سوره طور به پايان رسيد.
و الحمد للَّه و هو خير ختام
تفسير احسن الحديث، ج10، ص: 389
سوره نجم
در مكه نازل شده و شصت و دو آيه است
نظرى به سوره مباركه
1- نجم بيست و سومين سوره است كه بعد از سوره توحيد در مكه نازل گرديد، در ترتيب فعلى قرآن مجيد سوره پنجاه سوم است، در الميزان فرموده:
گويند آن اولين سوره است كه رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله آن را، آشكارا بر مؤمنان و مشركان خواند.
اين سخن مىرساند كه آن در اوائل سال چهارم بعثت نازل گشته كمى پس از آنكه به حكم فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ حجر/ 94 آن حضرت دعوت خويش را آشكار فرمود.
2- عدد آيات آن در قرائت كوفى شصت و دو آيه است كه به حضرت ولى ذو الجلال عليه سلام اللَّه المتعال مىرسد، ديگران شصت و يك گفتهاند. در تفسير خازن كه در قرن هشتم هجرى نوشته شده آمده است كه اين سوره داراى سيصد و شصت كلمه و هزار و چهار صد و پنج حرف است و اللَّه العالم.
3- تسميه آن به «النجم» به علت وقوع اين كلمه در اول آنست، از روايات نبوى مىشود فهميد كه اين تسميه به وسيله آن حضرت بوده است.
4- سوره مباركه چنان كه مطالب آن حكايت مىكند، مكى است، ابن عباس و قتاده گفتهاند: آيه الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَواحِشَ ... / 32
تفسير احسن الحديث، ج10، ص: 390
در مدينه نازل گشته است، اين سخن استحسانى بيش نيست، به نظر مىآيد ديدهاند كه مطلب آن به مدنى بودن شباهت دارد، همچنين است قول حسن مفسّر كه گويد: همهاش مدنى است، در الميزان فرموده: اعتبارى نيست به قول آنكه گويد: بعضى از آيات يا همه آن مدنى است.
و نيز ظاهر آنست كه همه سوره به يك بار نازل شده، دليلى به نزول تدريجى آن نيست.
مطالب سوره و غرض آن
سوره مباركه با كيفيت وحى شروع مىشود و سپس مشركان را محكوم مىكند كه هر چه مىگويند و هر چه مىكنند بدعتهاى خودشان مىباشد، دليلى از جانب خدا ندارند آن گاه مقدارى از آيات توحيد و تدبير الهى بيان ميشود كه همه چيز، حتى خنده، گريه، مرگ، حيات، خلقت نر و ماده، و غيره از خداست: هلاك امتهاى مشرك نيز روى نظام خاصى از جانب اوست، سپس با اشاره به معاد و فرمان به سجده و اطاعت، سوره مباركه به پايان مىرسد.
گويى غرض سوره آنست كه توحيد و تدبير عمومى جهان، ارسال رسل را لازم گرفته است.
5- توحيد خالص آنست كه: انسان پس از ايمان به خدا، تمام اعمال خويش را با دستورهاى خدايى تطبيق دهد، خواه در اعمال عبادى باشد يا غير عبادى، غير از اين، عمل انسان به هر طريق كه باشد شرك و كفر است تا شرك از جامعه بشريت زدوده نشده، انسانها روى سعادت نخواهند ديد.
على هذا آياتى كه انسان را از شرك نهى مىكند و آن را اساس بدبختى مىداند، در عصر حاضر بالاتر از عصر نزول قرآن حائز اهميتند، زيرا آن روز بتهاى بيجان و مجسمههاى مرده مورد پرستش بودند كه كارى از
تفسير احسن الحديث، ج10، ص: 391
آنها ساخته نبود ولى امروز بتهاى زنده به شكل طاغوتها و ابر قدرتها، حكام مشرك و مرتجع، قانونهاى غير خدايى كه توسط مغزهاى الكلى و مشرك وضع مىشود و امثال آن، همه از مصاديق شرك و هزاران بار خطرناكتر از بتهاى عصر نزول قرآن هستند على هذا شرك نه تنها از بين نرفته بلكه قويتر از روزگار گذشته نيز مىباشد، قرآن كريم چنان كه در گذشته با شرك مبارزه كرده، اكنون بالاتر از آن مبارزه مىكند و پيوسته خواهد كرد.
تفسير احسن الحديث، ج10، ص: 392
سورة النّجم مكّية و هى اثنتان و ستون آية نزلت بعد سورة الاخلاص
[سوره النجم (53): آيات 1 تا 18]
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
تفسير احسن الحديث، ج10، ص: 393
به نام خداى رحمان رحيم
1- قسم به ستاره وقتى كه فرود آيد.
2- رفيق شما گمراه نشده و به راه هلاكت نرفته است.
3- از ميل طبع سخن نمىگويد.
4- نيست سخن او مگر وحى كه وحى مىشود.
5- او را فرشته نيرومند تعليم داده است.
6- فرشته با بصيرت كه (بر قيافه آدمى) ايستاد.
7- در حالى كه در طرف بالاتر بود.
8- سپس نزديكتر شد.
9- پس شد به قدر دو ذراع يا نزديكتر از آن.
10- آن گاه وحى كرد به بنده خدا آنچه را كه وحى كرد.
11- قلب او تكذيب نكرد آنچه را كه ديد.
12- آيا با او بر آنچه مىبيند مجادله مىكنيد؟
13- او را در نزول ديگرى (نيز) ديد.
14- در نزد سدره منتهى.
15- نزد آنست بهشتى كه جايگاه انسانهاست.
16- وقتى كه مىپوشاند سدره را آنچه مىپوشاند.
17- چشم پيامبر منحرف نشد و طغيان نكرد.